Bale Hareketleri

Merhaba, bu yazıda sahne sanatlarının bir diğer önemli dalı olan bale ve özellikle “ bale hareketleri” üzerinde yoğunlaşacağız.

Bale Nedir?

  Kısa bir açıklama gerekirse bale, müzik, koreografi, kostüm, dekor ve mimik elementlerinin birleşiminden oluşan, teatral duyguların sözsüz ifade edildiği, köklü ve birçok diğer dans türüne temel niteliğinde bir dans disiplinidir.

Bale Tarihi

  Figürlerinin kökeni İtalyan halk danslarına dayanan bu dans türü ismini de İtalyanca “dans etmek” anlamına gelen “ballare” sözcüğünden almıştır. İtalyan Rönesansı’nda Catherine de Medici’nin desteğiyle bir saray dansı haline gelmiştir.

  Yine Medici etkisiyle Fransa’da da gösteriler yapılınca, dansa özel ilgi ve yeteneği olan XIV. Louis balenin şimdiki haline dönüşmesinde büyük rol oynamış, ustası olan Pierre Beauchamp’ın terimleştirdiği ayak pozisyonları ve bale hareketleri ile kurumsallaşarak Paris Opera Balesi yaratılmıştır. Bale terimlerinin tamamen Fransızcadan oluşmasının sebebi de budur. Ayrıca bir kurum olarak varlığı, balenin tiyatro ve opera sanatlarından ayrı ve özgün bir sanat olmasını sağlamıştır.

  Fakat bale esas tekniki ve repertuvar gelişimini 18. yüzyılda Marius Petipa öncülüğünde Rusya’da göstermiştir.

  Tarih boyunca farklı okullarca geliştirildiğinden ve sabit farklılıklar görüldüğünden, belli başlı birkaç ekol vardır:

Dünyadaki 6 Bale Ekolü

• Cecchetti (İtalya)
• Fransız
• Vaganova (Rusya)
• İngiliz Kraliyet Balesi
• Balanchine (Amerika)
• Bournonville (Danimarka)

  Bugün inceleyeceğimiz, aşağı yukarı her ekolde aynı olan temel bale hareketleri klasik bale stiline aittir.

Temel Pozisyonlar

Ayak Pozisyonları

  Şüphesiz vücutta ilk bahsedilmesi gereken kısım ayakların duruşudur, bunlar bütün bale hareketlerinin temelini oluşturur, hareketler büyüse bile değişmez kurallardır. 5 temel pozisyon vardır:

Birinci Pozisyon: Topuklar birleşikken parmak uçlarının dışarıya çevrilmesi.

İkinci Pozisyon: Ayakların kalça genişliğinde aralıkla dışa çevrik durması.

Üçüncü Pozisyon: Bir ayak diğerinin önünde, öndeki ayağın topuğunun arkadakinin ortasında hizalanması.

Dördüncü Pozisyon: Bu sefer arada bir adım boşluk olacak şekilde ayakların tam hizada çevrik durması.

Beşinci Pozisyon: Aradaki boşluğun kapatılmış, ayakların sıkı sıkıya arkalı önlü duruşu.

Kol Pozisyonları

  Balenin dramatik ve akıcı olmasını sağlayan kısım kollardır, seyircinin baleyi “estetik” görmesinin asıl sebeplerindendir.

Birinci Pozisyon: Kolların önde bir daire şeklinde, bel hizasında duruşu.

İkinci Pozisyon: Dirsekleri düşürmeden iki yana açık kollar.

Üçüncü Pozisyon: Bir kolun önde birinci pozisyonda, diğerinin ise yanda açık durması.

Dördüncü Pozisyon: Yine bir kolun önde, diğerinin ise yukarıda kafa hizasında duruşu.

Beşinci Pozisyon: İki kolun da tıpkı birinci pozisyon gibi daire şeklinde havada tutulması.

Vücut Duruşları

  Ayak ve kol pozisyonlarını birleştirdikten sonra sırada vücudu bir bütün olarak ele alıp, seyirciye karşı duruş pozisyonları, dansçının hangi açıdan kendini göstereceği gelir. Bu terimler her bir harekete eklenebilir ve yeni terimler oluşturulabilir bu yüzden birkaç açının ismini vermek yeterli olacaktır.

Devant/En face: Öne doğru

Derrière: Arkaya doğru

Seconde: Yanlara doğru

Croisè: Köşeye doğru

Balede 8 Temel Duruş

•  Croisé Devant
• Quatriéme Devant / En Face Effacé Devant
• À La Seconde
• Croisé Derriére
• Ecarté Epaulé
• Quatriéme Derriére

En Sık Kullanılan Bale Hareketleri

  Her kombinasyonda, her harekette bulunan mikro düzeyde ama büyük önemde hareketler. Ayrıca barda yapılan hareketlerin çoğunu kapsarlar.

Plié: Kalçadan dışa çevrik iki dizi aynı anda bükme hareketi. Demi (yarım) ve grand (full) olarak ikiye ayrılır.

Pointé: Balerinlerin parmak ucunda yükselmek için giydikleri bale ayakkabısı. “Point” aynı zamanda parmak uçlarını germe hareketidir.

Relevé: Parmak ucuna yükselme.

Retiré: Bir dizin bükülerek çevrik biçimde sabit dizin diz kapağı hizasına kaldırılması.

Tendu: İki bacak da düzken ayağın öne, yana veya arkaya uzatılması, parmak uçları gergin ve yerle temaslıdır.

Jete: Tendu’den farkı ayağın yerden biraz yükselmesidir, yerde sürterek fırlatma vurgulanır.

Frappé: Ayağın diğer bacağın bileğine sarılı biçimden dışarıya gergin parmak ucuyla vuruşu.

Rond de jambe: Bacağın dairesel hareketi, ön, yan ve arkaya doğru parmak uçlarını yerden kaldırmadan yarım daire çizmesi.

Fondu: Tek bacakta pile yapmak, yavaşça aşağıya doğru inmek.

Developpe: Bacağın önce retiréye getirilip yavaşça havada açılması.

Grand battement: Dizleri bükmeden bir bacağı havaya kaldırıp geri kapatmak.

Chassé: Dışarı açılan ayağı, pliéde diğerinin takip etmesi.

Arabesque: Tek bacak üstünde dururken diğer bacağın arkaya doğru kaldırılma pozu.

Attitude: Bacağın tamamen gergin değil, hafif kırık ve çevrik pozisyonda havada açılması.

Penché: Bir bacak arkada arabesque iken öne doğru eğilme ve arkadaki bacağın üst vücut eğilirken yükselmesi.

Cou de pied: Ayağın diğer bacağa sabitlenmiş, parmak uçları bileğin arkasına doğru sarılı iken topunun daha önde ve baldıra dayalı olması.

Port de bras: Kolların bir pozisyondan diğerine geçişi.

Cambré: Vücudun belden ve sırt dik bir şekilde eğilmesi, bacaklara dik bir açı yakalanır.

Dönüşler

  Bu sıralananlardan sonra ilk akla gelen ve daha spesifik gruplanan bale hareketleri dönüşlerdir. Dönüşler hem yer değiştirmeyen, sabit hem de ilerleyen türde olabilirler.

Soutenu: Genellikle beşinci pozisyonda parmak ucuna çıkıp kendi etrafında dönerken bitirişte diğer bacağın önde kalması, hareketler arasında ayak değiştirmek için sıkça kullanılır.

Chainés: “Zincir” anlamına gelen bu terim tek bir çizgi üstünde ilerlerken bir ayağın diğerini sürekli takip ettiği seri bir dönüştür.

Piqué: Tek başına kullanıldığında ağırlığı parmak ucunda gergin bir bacak üstüne verme anlamına gelir, tıpkı iğne batırma gibi. Dönüş olarak ise, ağırlığı aynı şekilde verirken diğer bacağın retiré pozisyonunda olmasıdır. Kollardan hız alarak ilerleyen bir dönüş sağlanır.

Pirouette: Tek bacak üstünde retiré pozisyonunda sabit dönüş.

Fouetté: Bacağın pliéde öne açılıp, yana geldiğinde parmak ucuna çıkılması ve açılan bacağı retiréye kapatırken bir tam tur dönüşün tamamlanması.

Zıplamalar

  Sıçrayışların büyüklüğüne göre iki kategoriye ayrılırlar: Petit (küçük) ve grand (büyük) allegro. Bale hareketleri arasında sahnede en canlı, enerjik ve gösterişlileridir.

Sauté: Tek başına en basit haliyle “zıplamak” anlamına gelirken, diğer terimler ile beraber kullanıldığında onların havada, zıplayarak yapılacağına işaret eder.

Glissade: Genellikle hareketleri bağlayıcıdır, beşinci pozisyonda öndeki bacak yana doğru açılıp zıplanır ve diğer bacak peşinden gelirken öne kapatılır. Kısa süreliğine iki bacak da açık bir şekilde havadadır ve ayak değiştirmeyi sağlar.

Assamblé: Beşinci pozisyonda arkadaki bacağı yana doğru yerde sürterek açarken zıplanır ve sabit bacakla havada birleştirilip öne kapatılır.

Changement: Beşinci pozisyonda olduğu yerde zıplanırken öndeki ayağın arkaya geçip ayak değişmiş bir şekilde yere inme.

Pas de chat: “Kedi adımı”, bir bacağı retiréye kaldırırken zıplama ve hemen ardından diğerini de beşinden retiré pozisyonunda kaldırma. İki bacak arasındaki hareket o kadar anidir ki havada iki bacak da retiréde görünür.

Grande jete: Bacakları havada 180 derecede gergin bir şekilde açarak sıçramak.

Bonus Bilgi

 Bitirmeden önce bütün herkesin kafasında oluşan genel bir soruya cevap verelim. “Neden ayaklar çevrik?”. Bunun cevabı balenin kökenine, İtalyan ve Fransız saray danslarına dayanıyor. Saray dansları (ve daha sonra tam bir gösteriye dönüşen bale) hükümdar karşısında yapıldığından, genel saygı kurallarından olan “hükümdara sırtını dönmeme” kuralı burada da geçerliydi. Sonuç olarak yanlara doğru hareket etmek için ayaklar iki yana çevriktir. Bu durum eskrim sporunda da görülür.

İlginizi Çekebilir: Mekansız Sanat: Enstalasyon’un 10 Örneği