nidakaplan
Yeni bir şey öğrenmenin (ki bu yeni bir dil yeni bir enstrüman çalmayı öğrenmek olabilir.) en önemli basamaklarından biri bol bol tekrar yapmaktır. Bu basamak yeni bir şey öğrenmenin odağında yıllardır yer almıştır. Yeni bir şeyler öğrenmek ise nöronlar arası bağ kurmaktan daha fazlasıdır. Hatta eski bilgileri yıkma becerimizdir.
Şimdi şöyle bir şey hayal edin. Aylardır hayalini kurduğunuz tatile çıkmışsınız ve önünüzde çok güzel bir gün batımı manzarası var. Hemen telefonunu çıkarıp bu mükemmel manzaranın fotoğrafını çekmek istiyorsunuz. Ama telefonunuzda fotoğraf çekmek için yeterli yer yok. Hemen az kullandığınız uygulamaları, gereksiz fotoğrafları, dinlemediğiniz şarkıları, izlemediğiniz videoları siliyorsunuz ve manzarayı ölümsüzleştiriyorsunuz. İşte beynimizde buna benzer bir işlemi sürekli yapıyor. Bu işleme ise “Sinaptik Budama” deniliyor ve normal beyin gelişimi için çok önemli bir işlemdir.
Peki, beynimiz bu “Sinaptik Budama” işlemini nasıl yapıyor?
Glia hücreleri adı verilen sinir hücreleri, beyninizdeki nöronlara destek olur. Merkezi sinir sisteminde savunma görevinde olan glia hücrelerine mikroglia adı verilir. Beynimizi bir bahçeye benzetecek olursak bahçedeki ölü yaprakları temizlemek, çürümüş meyveleri toplamak ve yeni tohumların büyümesine yol açmak mikroglianın görevidir. Yani beyinde “sinaptik budama” işlevini üstlenen mikrogliadır. Beyindeki mikroglia hücreleri budama işlemini yaparken kafasına göre yapmıyor. Sürekli tekrar ettiğimiz, önemsediğimiz, üzerinde düşündüğümüz konular arasında sinaptik bağlantılar kuvvetlendiği için bu bağlantıları budamıyor. Eğer bir bilgi yeterince kullanılmazsa adeta bir post-itle işaretler gibi “gereksiz bilgi, atık” diye işaretleniyor. İşaretleme işlemini C1q adlı bir protein üstleniyor. Mikroglia hücrelerde işaretlenen bu bölgeleri takip ediyor ve işaretlenen bölgelerdeki sinapsları buduyor, bazen de yok ediyorlar. Budadıkları yeri de temizleyip yeni bilgilere, yeni sinaptik bağlantılara yer açıyorlar. Tıpkı telefondaki resimler ve uygulamaları silmek gibi.
Sinaptik budama günün her saatinde oluyor mu?
Bu budama işlemi de uzmanlara göre en iyi şekilde uyku evresinde gerçekleşiyor. Uyku esnasında beyin kendini tazeleyip yüzde 60 oranında yeni bilgiler için taze alanlar oluşturur. Sabahları uyandığımızda çok hızlı düşünebilmemizi veya verimli çalışabilmenizin, uyandığımızda kendimizi daha zinde hissetmemizin başlıca sebebi budur. Gün içerisinde kısa şekerlemeler yapmanın da faydalı olduğu uzmanlar tarafından söyleniyor. Kısa şekerleme uykularının uzmanlar tarafından tavsiye edilmesinin sebebi ise bu şekerlemeler esnasında beynin yenilenmesi yani sinaptik budama işlemidir. 20 dakikalık şekerleme uykuları ile mikroglialar beynimizde sinaptik budama işlemini gerçekleştirerek yeni gelecek bilgiler için yer açabilirler.
Bu konu ile ilgili ilginizi çekecek bir kitap da var.
The Net and the Butterfly
Kaynak 1
Kaynak 2
Kaynak 3
