Hukuk Eğitiminde Hukuk Terimlerinin Önemi

2021 yılına ilişkin YKS sınav sonuçlarının açıklanması ile tercih dönemi başlamış oldu. Bu süreç içinde hem hukuk tercih etmek isteyen arkadaşlarımıza ve hali hali hazırda çiçeği burnun da olan hukuk fakültesi öğrencilerimize hukuk eğitimi içinde önemli bir husus olan hukuk terimleri ve hukuk terimlerini kolayca kavramak için bu yazıyı kaleme aldım. Umarım hepiniz adına faydalı bir yazı olur.

Bilinen en temel etimilojik tanıma göre hukuk; Arapça, ‘hak’ kelimesinin çoğuludur. Ancak; hukuk mahiyeti ve kapsama alanı sebebiyle söz konusu tanım hukuk dünyası açısından pek de bir şey ifade etmemektedir. İşte hem hukuk ifadesini daha iyi kavramak hem de hukuk ilmini kavramakta mühim bir yere sahip olan hukuk terimlerini daha iyi anlamak üzere bu yazıyı kaleme aldım umarım hepimiz için faydalı bir yazı olur.

Hukukun Mantık Temel Konuları Olan Tanım ve Kavramlar ile İlişkisi

Hukuk sosyal ve normatif bir bilimdir. Bu sebeple; mantık ilminin kurallarına sıkı sıkıya bağlıdır. Mantık; ayrı bir ilim ve diğer ilimleri öğrenmeye yarayan bir alet bir ilimdir. Mantık doğru düşünmenin kurallarını belirleyen bir ilimdir ve mantığın amacı kesin bilgiye ulaşmaktır. Mantığın doğruya ulaşmayı hedeflerken, gözettiği temel konular ise kavramlar ve tanımlardır.

Hukuk Terimlerinde Kavramların Önemi ve Kavramlara Hakimiyet  

Türk Dil Kurumunun Türkçe Sözlüğüne göre; kavram, bir nesnenin veya düşüncenin zihindeki soyut ve genel tasarımı, mefhum, fehva, konsept, nosyon, şeklinde tanımlanmıştır. Aynı şekilde; Türk Dil Kurumunun Türkçe Sözlüğüne göre; terim, bir bilim, sanat, meslek dalıyla veya bir konu ile ilgili özel ve belirli bir kavramı karşılayan kelime, ıstılah demektir. Bu kapsamda; kavram ve terim arasındaki ilişki şu şekilde ifade edilebilir. kavram, bir nesnenin zihindeki yansıması iken; terim kavramın dildeki yansımasıdır. Bu kapsamda hukuki terimlere hakimiyet; zihinde var olan kavramlara hakimiyetten geçmektedir.

Kavramlara hakimiyet; şuan 9 Eylül Üniversitesinde Profesör olarak görevini sürdüren Muhammed Özekes hocamıza ait olan iyi bir hukukçu formülü olarak tanımladığı ‘“4 + 1 K formülü’’ nün ilk basamağı da kavramlara hakimiyettir. Muhammed Özekes, ‘kavramlara hakimiyeti’ ‘Adil Yargılamaya Tehdit: Bilgisiz Hakim ve Avukat’ adlı makalesinde şu şekilde açıklamıştır: ‘Kavramlar, yüzyıllardır pek değişmeyen temel bilgi taşlarıdır. İçerikleri ve kullanılan malzeme değişse de, temel kavramlarda pek oynama olmaz.’ demektedir. Bu kapsamda; kavramlar, hukuk materyalleri içinde değişimi en zor temel taşlardır. Bu sebeple; hukuki alanda herhangi bir vasıfta iş yapan kimse için kavramlara hakimiyet oldukça önemlidir.

Sonuç olarak; Kavramlar terimlerin zihinsel bir yansıma olup, kavramlara hakimiyet hukukun var olduğu her alanda hakimiyet olması gereken bir husustur. Peki söz konuş kavramlara hakimiyeti sağlamak ve hukuki tanımlamaları yapmak için ne gerekir.

Hukukta Tanımlama ve Unsurlar

Peki, mantık ilmi ile amaçlanana kesin bilgiye nasıl ulaşılır? bilgiye ise açık ve seçik kavramlarla ulaşılır ve bir kavramı açık ve seçik kılan ise onun tanımıdır. Bu kapsamda; tanımı bir sınırlama hem de bilim dünyasında bir isimlendirme işlemidir.

Tanımın bu foksiyonunu sağlamak adına birkaç farklı metod geliştirilmiş ve birkaç farklı tanım türü ortaya çıkmıştır. Tanım türleri olarak ifade edebileceğimiz bu hususlardan birkaçı söyledir;

• Sözcük Tanım
• Nominal Tanım
• Kavram Tanımı
• Reel Tanım
• Bağlamsal Tanım

Sözcük / Verbal Tanım

• Bir sözcüğün anlamının dildeki anlamına geri giderek belirtmektir. Örneğin, demokrasi: halk egemenliği.
• Bir sözcüğün anlamını bilinen bir başka sözcükle belirtmektir. Örneğin; müselles, üçgen

Ad / Nominal Tanım

Yanlış anlaşılmalara yol açmamak için tanımlanacak olan belli bir sözcüğe ya da sözcüklere bağlanarak saptamaktır. Uzlaşımsaldır, yasalar yazılırken ve felsefede gereklidir.

Kavram Tanımı

Aristoteles tarafından Kabul edilen görüştür. Bir kavramın daha yüksek yakın cinsi (genus proximum) ile onu bu cinsten ayırt eden tür ayrımını (differentia specifica) belirtilmesidir.

Nesne / Real Tanım

Aristotelesin kavram tanımı ile örtüşür. Bir nesneyi yalnız başkalarından ayırmakla kalmayıp,anlamın iç ve özlü ayrımlarını ortaya çıkarmayı amaçlar.

Bağlamsal Tanım

Modern mantıkta önermenin tam olmayan bir dil simgesi olarak anlaşılan kurucu parçalarının tanımlanması. Kendi başına bir anlamı olmayan, tam tersine ancak kuşatıcı bir bağlam içerisinde bir anlamı olan,tam olmayan bir dil simgesi olarak anlaşılan,bütün önermenin kurucu parçaları olası anlatıların, deyimlerin tanımlanmasıdır.

Sonuç olarak; tanım, bir şeyin neden ibaret olduğunu ortaya koymak anlamına tanımın kurallarının, şartlarının, çeşitlerinin vs. bilinmesi hukukta da hukuk, kurallar ve yaptırımlar ilmi olması sebebiyle hayati olarak önemlidir.

Peki hukuk eğitiminde hukuk terimlerinin tanımının önemi nedir? 2016 yılında hazırlık eğitimimi başarı ile tamamladıktan sonra, 2017’ de hukuka giriş dersinde ilk öğrendiğim şey tanımın, tanımın tanımı yapılmasıydı. Bu derste tanımın tanımı ‘efradını câmi ağyarını mâni’ şeklinde hukuk öğretisine yerleşmiş bir anekdot şeklinde özetlenmiştir. Peki, bu ifade ne anlama gelmektedir. Bunun için önce kelimelerin anlamı irdeleyip bu Osmanlı Türkçesine ait günümüz Türkçesi ile ifade etmemiz gerekir. Türk Dil Kurumuna göre;

• Efrat: Bireyler, fertler ve erler anlamına gelmektedir;
• Câmi: Toplayan, bir araya getiren, bir arada bulunduran demektir;
• Ağyar: Başkaları, yabancılar, eller demektir;
• Mâni: Bir şeyin yapılmasını önleyen şey, engel demektir.

Sonuç olarak, ‘efradını câmi ağyarını mâni’ yani zıddını ayrı tutup, unsurlarını belirtmek demektir.  Bu kapsamda hukuk eğitimde tanımın önemine gösterebilmişimdir. Çünkü; matematik’ de sayılar ne kadar mühim ise, hukukta da kavramlarda o kadar hayatidir. Bu hayati hukuki terimler ise ancak, tanımlar ile ifade edilebilir.

Yukarıda, hukuk tanım yaparken var olan unsurların ve var olmayan unsurların net olarak belirtilmesinin öneminden bahsetmiştim. Bu kapsamda; hukuk eğitimi içinde hukuki kavramlar tanımlanırken, en önemli huşulardan biri de unsurların tespitidir. Unsurların tespiti iki temel anlamda mühimdir. Birincisi, karıştırılması mümkün olan kavramları bu unsur tespiti ile kolayca ayırabilir ve karışmasını önleriz. İkinci olarak; kavrama ilişkin unsur tespiti yapılırsa, söz konusu, hukuki kavramın somut olayda tespiti ve uygulanması kolaylaşır.

Hukuk Terimlerinin Unsurları

Bir önceki paragrafta da kavramlarda unsurların tespitinde var olan ve olmayan unsurların tespiti şeklinde bir ifade de bulunmuştum. O halde; unsurları olumlu ve olumsuz unsur olarak ikiye ayırabiliriz. Olumlu unsur; söz konusu hukuki kavramın tanımlanmasında var olması gereken unsurdur. Olumsuz unsur ise; söz konusu hukuki kavramın tanımlanması var olmaması gereken unsurdur. Eğer söz konusu unsurları bir hukuki kavramın tanımı üzerinde değerlendirecek olursak; hukuki bir kavram olan tam ehliyet hali; ‘ayırt etme gücüne sahip olan, kısıtlanmamış ve ergin olma hali’ olarak tanımlanır. Söz konusu tanımın unsurlarını çıkaracak olursak,

• Ayırt etme gücüne sahip olma
• Kısıtlanmamış olma
• Ergin olma olarak, belirlenebilir.

Şimdi burada belirlenen unsurların hangisinin olumlu hangisinin olumsuz olduğunu belirleyelim. Söz konuş kavramın tanımından çıkarılan unsurlardan ‘ayırt etme gücüne sahip olma’ ve ‘ergin olma’ unsurları söz konusu hukuki kavramın tanımında var olması gereken unsurlar olduğundan olumlu unsurlardır. Diğer yandan; söz konusu tam ehliyet halinin tanımında belirtilen ‘kısıtlanmamış olma’ durumu var olmama gereken bir hali belirttiğinden olumsuz bir unsurdur.

Sonuç olarak; hukukta terimlerinin tanımları olumlu ve olumsuz unsurların belirlenmesi ile sağlanır. Bu sayede kavramalara hakimiyet ve bu doğal sonucu olarak hukuki terimleri kavrayış sağlanır.

Umarım yazım; sizin için faydalı olmuştur. Hepiniz adalet yanında sürecek bir hayat diliyorum. Diğer yazılarım da görüşmek üzere.

İlginizi Çekebilir: 1848 İhtilali Nedir?