Gençlere değer katacak içeriklere Google Haberler'den abone olmak ister misiniz?.Google Haberlere Abone Ol. Gençliğe değer katma arzusuyla..
Kişilik, insanların kendilerini ve diğerlerini tanımlamak için kullandıkları bir kavramdır. Oldukça geniş kapsamlı bir alan olan kişilik üzerine çeşitli araştırmalar ve kuramsal açıklamalar yapılmıştır. İnsan sosyal bir varlıktır ve çevresiyle sürekli etkileşim halindedir. Bu noktadan hareketle kişilik, insanın kurduğu sosyal etkileşimler ile değişebilir bir niteliğe sahiptir. Psikoloji dünyası da kişiliğin ayırıcı özellikleri ve değişebilir niteliği ile yakından ilişkili olarak çalışmalarını sürdürmektedir. Kişiliği açıklamak üzerine çeşitli kişilik kuramı ortaya konmuştur. “Kişilik kuramı nedir?” ve 4 temel kişilik kuramı konusuna yer verdiğimiz yazımızı okumaya devam edebilirsiniz.
Kişilik Nedir?
Kişilik kuramı konusuna geçmeden önce kişiliğin tanımını yaparak başlayabiliriz. Kişilik kelimesi Latince “persona” kelimesinden türemiş ve anlamını da Antik Roma’daki oyuncuların oyunlar sırasında yüzlerine taktıkları çeşitli maskelerden almıştır. Halk arasında pek çok farklı anlamda kullanılsa da kişilik; bireyin çevresiyle kurduğu, diğerlerinden farklı ve bireye özgü kalıplaşmış özellikler bütünü olarak tanımlanır. Kişilik, bireylere özgü, çekirdek benliğini oluşturan düşüncelerin, duyguların ve davranışların karakteristik kalıplarıdır. İnsanlık çok eski çağlardan beri kişilik üzerine düşünmüş ve bu kavramı oluşturan faktörleri tanımlamaya çalışmıştır. Kişilik üzerine yapılan; “Kişilik doğuştan mı gelir, sonradan mı kazanılır? Kişiliğin oluşumunda genetik mi etkilidir yoksa çevre mi?” Gibi tartışmalar bugün bile devam etmektedir.
Bunları da beğenebilirsiniz
Kişilik Kuramı Ne Anlama Gelmektedir?
Kişilik üzerine yapılan çalışmalarla kişiliği farklı yönlerle ele alarak açıklayan kişilik kuramları ortaya çıkmıştır. Kuram sözcüğü, bir şey hakkında düşünme eylemi anlamı taşıyan “theoria” sözcüğünden türemiştir. Kuramlar belirli bir kavramın açıklanmasını sağlayan kavramsal araç olma özelliği gösterir. Kişilik kuramları da insan davranışlarının anlamlandırılması sürecinde yardımcı olan araçlardır. Bilimsel bir dayanağı bulunan kişilik kuramları insanın duygu, düşünce ve davranış kalıplarını nesnel bir şekilde ortaya koyar. Kuramlar yapılan çalışmalar doğrultusunda zaman içinde değişir ve gelişir. İyi ve etkili bir kişilik kuramı; deneylerle test edilebilen, kapsamlı ve tutarlı özellikler göstermelidir.
Kişilik kuramları genellikle kuramcısının ismi ile tanınır. En fazla bilinen kuramcılar arasında; Freud, Adler, Erikson, Lewin, Sheldon, Sullivan, Cattell ve Maslow yer alır. Bu temel kuramcılar kişilik kuramları ve görüşleri ile yeni araştırmalara yön vermiş ve insanı anlamlandırma sürecinde farklı görüşlerin ortaya çıkmasına zemin hazırlamışlardır.
4 Temel Kişilik Kuramı Nedir?
Psikoloji bilimi tarih boyunca birbirinden farklı kişilik kuramları ortaya koymuştur. Bu kişilik kuramları arasında; psikanalitik kuramlar, sosyal öğrenme kuramı, davranışçı kuram, insancıl kuram, bilişsel kuram, varoluşçu kuram ve biyolojik kuram örnek verilebilir. Her bir kişilik kuramı, kişiliğe dair farklı bir bakış açısı sunar ve kişiliğin ne olduğu, nasıl oluştuğu ve geliştiği gibi önemli kavram ve açıklamalar içerir. 4 temel kişilik kuramı şu şekilde sıralanabilir:
Psikanalitik kuram
Sigmund Freud tarafından geliştirilen psikanalitik kuram bilinçdışı kavramının önemini vurgular. Psikanalitik kurama göre, insan doğası kötüdür. İnsanlar doğuştan gelen cinsellik ve saldırganlık gibi içgüdülere sahiptir ve davranışlar bu içgüdüler doğrultusunda şekillenir. Psikoanalitik kuram kişiliği, kişilerin bilinç düzeyleri ile ilişkili olan Topografik kuram; id, ego ve süperegonun birbiriyle etkileşimi ile açıklanan Yapısal Kişilik Modeli; oral, anal, fallik, gizil ve genital dönemi kapsayan Psikoseksüel Gelişim Evreleri olmak üzere 3 farklı açıdan inceler.
Psikososyal Kişilik Kuramı
Erik Erikson tarafından geliştirilen Psikososyal kişilik kuramı, insanın sosyal yönünü vurgulayarak kişiliğin yine bu sosyal etkileşim sonucu ortaya çıktığını savunur. Kurama göre insanın kişiliğini etkileyen etmenler, biyolojik kökenli değildir ve bireysel faktörlere dikkat çekilmiştir. Kişi yaşamı boyunca 8 gelişim döneminden geçerek her dönem atlatması gereken temel noktalarla karşılaşır. Bu evreler; Temel güvene karşı güvensizlik (0-1,5 yaş), Özerkliğe karşı utanç (2-3 yaş), Girişkenliğe karşı suçluluk (3-5 yaş), Çalışkanlığa karşı aşağılık (6-12 yaş), Kimlik kazanmaya karşı rol karmaşası (12-18 yaş), Yakınlığa karşı yalıtılmışlık (genç yetişkinlik), Üretkenliğe karşı durgunluk (yetişkinlik), İçsel bütünlüğe karşı umutsuzluk (ileri yetişkinlik) şeklindedir.
Davranışçı Kuram
Davranışçı kişilik kuramı, diğer pek çok kuramın savunduğu görüşleri inceleme alanına dahil etmez. Bu kuramın temsilcileri; Pavlov, Watson ve Skinner’dır. Davranışçı kuramın temeli insanın gözlenebilir davranışlarını ve kişilik özelliklerini incelemektir. Kuram, insan davranışları uyaran tepki ve bunlar arasındaki ilişki bağlamında açıklar. Davranışçılara göre insan, düzenlenmiş bir çevre içinde uyaranlara basit tepkiler verebilen basit bir organizmadır. Dolayısıyla çevresel şartlar insan davranışını belirleyen en temel noktadır. Bu nedenle kuramın kişiliği ve insan davranışlarını açıklama çalışmalarında deneyler son derece önemli bir yer tutmaktadır. Pavlov’un Klasik Koşullanma deneyi, Watson’un Küçük Albert deneyi, Skinner’ın ise Edimsel koşullanma deneyi Davranışçı Kuramı açıklayan deneyler arasında yer alır.
Hümanist (İnsancıl) Kuram
İnsancıl kuram çağdaş kişilik kuramları arasında yer alır. Freud’un insan doğası kötüdür anlayışının yerine insan doğasının iyi ve anlamlı olduğu görüşünü savunurlar. Yaşamı kendisi için yaşanabilir ve anlamlı hale getirmek insanın görevidir. İnsan ölümlü olduğundan, yaşamı tekrar etmez. Bu düşünceye göre kişi kendini güçlü bir kişilik haline getirecek becerilerle ve kaynaklarla doğmaktadır. Bunları doğru alanlara yönlendirmek, bu kuramın en temel amaçları arasında yer alır. kişilerarası olumlu ve yapıcı ilişkiler, saydamlık, empati, koşulsuz kabul kuramın en önemli kavramlarıdır.
İnsanın gizemli yapısının farklı bir boyutu olan kişilik, özellikle psikoloji alanında üzerinde en çok düşünülen kavramlardan biridir. Bu kavram hakkında yapılan çalışmalar sonucu ortaya çıkan kişilik kurmaları kişiliği farklı şekillerde açıklar. Bu yazımızda kişilik ve kişilik kuramlarını tüm detaylarıyla ele alarak 4 temel kişilik kuramına yer verdik. Keyifli okumalar dileriz.
İlginizi Çekebilir: Bir Bilim Dalı Olarak Modern Psikoloji Tarihi Nedir?
İçerik hizmetlerimiz için iletişime geç!. Gençliğin gücüyle firmalara değer katma arzusuyla..
